Dünya oluşumundan beri yer kabuğu sürekli değişimler geçirmektedir. Yeryüzünde de fiziki şartlara bağlı sürekli değişim olmaktadır. Bu değişimler sonucunda yer şekilleri oluşmaktadır.

Her yeryüzü şeklinin oluşum süresi farklılık göstermektedir. Binlerce yıl sürebilenden çok kısa sürebilene kadar çeşitlenmektedir. Bu süre de şekle bağlı olarak gelişmektedir. Bu geniş serüven jeomorfoloji ’nin inceleme alanını oluşturmaktadır. Bu karasal değişime denizlerin en iç kısımlarında oluşan şekilleri de dahil tutabilmekteyiz. Peki jeomorfoloji nedir?

Jeomorfolojinin ilk ortaya çıktığı zamanlara döndüğümüzde, on sekizinci ve on dokuzuncu yüzyılda gerçekleşmiştir. Tabiata yönelmiş olan bilim insanları, yer yüzü şekillerinin oluşumunu erozyon ve depolanma sonucuna bağlamışlardır.

İleriki zamanlarda erozyona farkındalık artınca da jeomorfoloji biliminin değeri artmıştır. On dokuzuncu yüzyılda öne sürdükleri fikirde yeryüzü kabuğunun erozyona bağlı jeomorfik bir çevrimden geçtiğini belirtmişlerdir. Bu fikri kabul etmişlerdir. Bu fikre göre yer kabuğunun dönemleri gençlik, olgunluk ve yaşlılık olarak ele alınmıştır. Bazı bilim adamları bunu kayaç oluşumuna bağlamışlardır.

Jeomorfoloji Alt Dalları

Jeomorfoloji yeryüzünün oluşumu ve bu oluşumun süreçlerini ele almakta ve incelemekte olan bir bilim dalıdır. Denizler, göller, toprak erozyonu, kütle hareketleri, şehir arazisi kullanımı, kırsal arazinin kullanımı, bölge planlanması, su yönetimi, akarsu ve göl havza yönetimi, arazi potansiyeli, kayaları ayrıştırmak gibi faaliyetler jeomorfoloji biliminin çalışma konularının sadece bir kısmını oluşturmaktadır.

Yer şeklinde gelen değişimleri ve gelişimleri anlayabilmek için dinamik süreçlerin ve karşılıklı ilişkilerinin biliniyor olması gerekmektedir. Burada bahsettiğimiz değişim olarak ele alınan konular arazi yönetimi, arazi problemleridir. Geçmiş ve güncel konular olarak yer şekillerinin korunması, mirasların korunması, doğal kaynakların sürdürülebilirliği gibi konulardır.

Jeomorfoloji bilim dalının bunları gerçekleştirebilmesi adına başka birimlerle de etkileşim içinde olması ve beraber incelemesi gerekmektedir. Bu birliktelik jeofizik, taş bilimi, toprak bilimi, kartografya, fizik ve jeoloji gibi bilim dallarını kapsamaktadır.

Jeomorfoloji bilim dalının bunu yanı sıra jeomorfoloji alt dalları da bulunmaktadır. Bunları şu şekilde sıralandırabiliriz; kıyı jeomorfolojisi, akışkan jeomorfoloji, kireçtaşları jeomorfolojisi ve buzul jeomorfolojisidir. Bu alt dalları oluşturan şey dünya üzerinde bulunan binlerce çeşit yer şeklidir. Buna göre kişiler kendilerine en yakın olanı seçebilmektedirler.